Waxtarka Caanaha Naaska

Caanaha naasku waa hadyada koowaad ee alle (SWL) ugu deeqay ilmaha,  waa quudka ugu horeeya ee ay tahay in la siiyo ilmaha faa’iidooyin badan ee ku jira dartood.

Caanaha naasku waxa laga helaa maadooyin badan oo muhiim u ha koritaanka jidheed iyo kan maskaxeed ee ilmaha yar. Caanaha naasku waa ay kala duduwan yihiin iyada oo saamayso hadba inta ay hooyadu umulan tahay.

Dambarka:  Dambarku waa caanaha koowaad ee uu ilmuhu jaqo. Muddada dambarku waa 7 cisho, waxan ay ka kooban yihiin brotriin badan, duxduna waa ay ku yar tahay. Damabarka waxa kale oo ku jira unug difaac ah oo ay hooyadu u gudbiso cunuga yar maadaama oo aanu qaabdhiska difaaciisi aan si fiican u shaqaynayn

Caanaha dambarka ka dambeeya: Caanaha dambarka ka dambeeyaa waxa ay ka bilaabmaan maalinta 1-20, sidoo kale caanahan waxa la yidhaa caanaha ku meel gaadhka ah. Caanahana ka dib  waxa bilaabma caanihii caadiga ahaa, kuwaas oo soo dayntoodu ka bilaabanto maalinta 20aad. Xaddiga tamar ah ee ku jirta caanahan waxa lagu qiyaas inta u dhaxaysa 270-315kj oo tamar, xaddigan badan ee tamar ahna waxa sameeya duxda badan ee caanah ku jirta.

Maadooyinka(Waxyaabaha) Laga Helo Caanaha Naaska

Brotiin(protein) oo ah 75% oo iyo Amiino asiidhs(amino acids).

Duxo, gaar ahaan duxaha aan ribanayn(polyunsaturated fats) kuwaas oo faa’iidooyin aad u muhiim ah u leh dhalaanka. karboohydarayt( Carbohydrate), gaar ahaan nooca loo yaqaano laaktows(lactose) ee  caanaha laga helo. waxa kale oo laga helaa macdanno  kala duwan, fitamiin iyo dhammaan waxyaabaha uu u ilmaha yari u baahan yahay.

Faa’iidooyinka Caanaha Naasku U Leeyihiin Ilmaha

Ilmaha oo lix bilood la siiyo caanaha naaska oo badhax tirani, waxa ay ilmaha iyo hooyadaba  u leedahay faa’iidooyin badan. Caanahu waxa ay ilmaha ka ilaaliyaan in uu ku dhaco caabuq calooleed(gastrointestinal infection), waxa ay hoos u dhigaan dhimashad soo wajahda carruur yar yar, gaar ahaan dhimashada uu sababo  shubanka iyo cudurrada kale ee la halmaala. Caanaha naasuku waa il nafaqeedka iyo tamareedka ugu muhiimsan ee ilmaha yare ee da’diiso  u dhexayso 3-23 bilood. xiligan ilmaha yari waxa uu tamarta iyo nafaqada  ugu badan ka helaa caanah naaska gaar ahaan wakhtiga uu xanuunku jiro. Caanaha naasku waxa kale oo ay ka hortagaan nafaqadarad ku dhacada carruurta iyo cayilaada amase baruurta xad dhaafka ah (obese)

Caanaha naasku waxa ay kor u qaadan garaadka iyo garashad ilmaha, waxa ayna ka dhigaaan mid heerkiisa garasho ka sareeyo ilmaha da’diisa ah ee  aan la naas nuujin.

Cudurrada ay ka hortaan caanaha naasku:

·         Waxa la isku raacsan yahay in caanaha naasku ay ka hortagaan cudurro badan sida;

·         Durayga /Hargabka: waxa la rumaysan yahay in 65% carruurta la naasnuujiyey aanu haleelin hargabku iyo qanjo xanuunku toona, haddii uu haleelna hargabka/qanjo xanuunka ay caanaha naasku ka caawiyaan sidii uu isaga difaaci lahaa xanuunka.

·       Caabuqyada ku dhaca habdhiska neefsashada(Respiratory infections). Caanah naasku waxa ay hoos u dhigaan caabuqa ku dhaca habdhisakan, waxa kale oo ay yareeyaan xasaasiyad iyo elerjiga(xasaasiyada).

Faa’iidooyinka Ay Naasnuujintu U Leedahay Hooyada  .

Waxa la ogsoon yahay in caanaha naasku  hooyada u leeyihiin faa’iidooyin dhawr ah oo ay ka mid yihiin:-

Naas nuujintu  waxa ay ka hortag fiican u noqotaa in aanay  hooyaad  ku dhicin cudarrada kanserka gaar ahaan kuwa ku dhaca ilmo galeenka. Naasnuujintu wa hab loo isticmaalo kala korinta ubadka, taas oo hooyada siisaa wakhti ay kaga soo kabto uurkii iyo dhalmaadii hore.

Waxa kale oo qayb laxaadleh ka qaataa dekhliga guriga maadama oo aanay jirin caanoboodhe la soo iibinayaa. waxa kale oo iyana meesha ka baxa kharashka daawaynta lagu daawayn lahaa, maadama oo ay naas nuujintu yarayso fursada uu ilmaha cudur ku asiibi/haleeli karo.

Naasnuujintu waxa ay hoos u dhigtaa isku buuq(stress)ku dhaca hooyada. Xilliga naas nuujinta waxa kor u kaca dheecaanka la yidhaa oksitosin(oxytocin) taas oo la rumaysan yahay in ay hoos u dhigto isku buuqa iyo murugada.

Guud aana naas nuujintu waxa ay qayb laxaad leh ka qaadataa korniinka iyo bedqabka ilamah, waxaa ay caawisaa nolos hooyada iyo guud aahaan qoyskaba.Dhanka kale naasnuujintu waa waajib saaraan hooyad iyo xaq uu ilmuhu leeyeehay. Waxaan waajib ah in ay hooyadu naasnuujiso ilamaheed haddii aanay jiro sababo meesha ka saaraya naasnuujinta.