Sheeko: Bal Maxaan Haweenkıyo Dumar Ugu Hıloobaa!

Sheeko: Bal Maxaan Haweenkıyo Dumar Ugu Hıloobaa!

Waxa aan iskaga soo hor baxnay si kadis ah, muuqeeda ayaa aan aad u jeclaystay, naftuna in aan la hadlo ayaa ay damacday, hore se waan ugu dhici waayey. Way baalo-daymoonaysaa, waxa aad moodaa in ay baadidoon ku jirto, malahayga waxa uu yahay in meeshii ay ku socotay ay garan wayday.Waxaan isku taagay si qumaati ah, waxaan jeclaystay in aan dhugto kobta ay ku jeedo. Ma la hadashaa iyo mayee bal eeg ayaa aan isku qabtay, mise intii aan intaa ka fikirayayba waa ay dhamacday. Naftu waa ay is hayn wayday oo waxa aan is arkay aniga oo ka daba tagay. Dhawr talaabo goor aan u jiro qiyaas ahaan ayaa aan is weydiiyey waxa aan ku odhan doono, intii aan maskaxda la shawrayay ayaa ay si kedis ah gadaal su oo jaleecday. Ax! Bisinkee walaal sawniga kaa naxay ayaa ay si lama filaan ah ii tidhi, anigu se iyada ayaa aan ku dhaygagay. Kuliyadda beeruhu halkay ku taalo ma i tilmaami kartaa walaal adigoo mahadsan? ayaa ay cod aad u dabacsan igu waydiisay. Kuliyadda beeraha miyaa? Haa; aniga ayaa ku soo tusiye in mari ayaa aan ugu hadal celiyay.

Dhinicii kuliyadda ayaa aannu jaamacadda uga dhaqaaqnay, intii jidka aannu kusii jirnay waannu sheekaysanaynay; Ardayda cusub ayaad tahay baan filayaa walaal? Haa; ardayda sannadkan jaamacadda galaysa ayaan ahay ayay iigu jawaabtay. Haasaawaha wadaagga ah ee aannu ku meel marayno inta badan waxa daadihinaya aniga, iyadu se waydiin kasta  war celin gaaban ayaa ay kusoo xidhaa. Waxa aan is idhi: Ma su’aalahan aad waydiinayso ayaa ay inantu qaar qoonsatay? Mise deegaanka wanaagsan ee jaamacadda ee ay indhaha la raacraacayso ayaa ay maskaxda ku jeedisay? Haa laga yaabaa waayo deegaankani qof kasta oo ku cusub jaamacadda waa mid cajab galiya. Ma laga yaabaa se inay ka fikirayso muuqaalka mustaqbalkeeda iyo qaabka ay u wajihi doonto hadhow, Weyne se garan. Waxa aan xasuustay maalintii iigu horaysay ee aan ka soo galay kadinka jaamacadda, waxa kaliya ee ay maskaxdaydu is weydiinaysay mustaqbalkayga iyo sida ay noloshaydu noqon doonto todoba sanno kadib.

Run ahaantii waa qof aad u  af-gaaban, aamusnaanta ay edebtu ku dheehantay ee ay leedahay aad ayay iisoo jiidatay, waxa i galay hami iyo haddii qofkan qiimaha leh aad asxaab noqotaan sida ay u wanaagsanaan lahayd. Waxa ay ii tahay fursad, imika ayaa ay iigu dhawdahay in aan walaaltinnimo unugno, iyada oo aan maanka ku hayo in aannan jaanis danbe u helayn hadday maanta dhaafto. Cabbaar intaa aan maskaxda kula shawrayay waxa aan toos u guddo galay barashadii, Walaal magacaygu waa  Cali, waxa aan ka mid ahay ardayda dhigata jaamacadda, gaar ahaan kuliyadda caafimaadka, waxaan ku jiraa sannadkii ugu dambeeyay waxbarashadayda. İga raali ahow walaal, waan jeclaan lahaa in aad adiguna iskay barto. Walaal magacaygu waa Ilwaad, waxa aan ka mid ahay ardayda cusub ee gali doonta culuumta beeraha ayaa ay waji ka duwan kii hore igu tidhi. Barasho wanagsan Ilwaad, Jaamacaddana waannu idinku soo dhawaynaynaa maadama oo aad feresh (Fresh) tihiin imika idinku. Waannu dhawnahay waad mahdsantahay walaal. Waxa aad mooda in ay imika soo dabacday oo ay hadal iyo haasaawe diyaar u tahay.

Wax aannu sii soconaba waxa aannu gaadhnay kuliyaddii beeraha oo xagga ugu dambaysa jaamacadda kaga taalay. Xafiiskii kuliyadda ayaa aan farta ugu fiiqay, waxa aan ku yidhi soo dhammayso hawlahaaga, aniguna halkan ayaa aan kugu sii sugi doonaa insha Allah.

Balan maaha jacaylku, bandhig la iskugu baaqee, waa ishaa biligteeda wax bogaaga ku beerma. Ilwaad kalgacayl aan qacdii hore u qaaday ayaa aad moodaa in uu jidhkayga oo dhan ku sii faafayo. Intii ay iga maqnayd wax badan ayaa maankayga kusoo dhacayey, tahli waayay se wakhti aan nafta ku waraysto indhaha oo daawasho ku  mashquulsanaa awgeed. Cajab!

Roob mahiigaan ah oo salaadi hore da’ay ayaa geyiga maansheeyay, godannada yar yar ee dhulka guudkiisa Alle xareed baa ku goboh siiyey, gees kasta oo aad jaleecdana biyo ayaa ka gallalac leh. Kuliyadda beeraha iyo xanaannada xoolaha ee aan hor fadhiyo waxa astaan u ah ubaxyo qurux badan, dhir midab iyo midhaba leh iyo geeddo hadhac ah oo hareer kastaba kaga gadaaman, dhirtaa kala jaadka ah sokow ugaadh ay indhuhu ku nayaayiroonayaan ayaa saggaro halkeer ah ku xeraysan, waaw! Dhammaan duurjoogtii dalka intii aan dad cunka ahayn oo aan is yidhi lab iyo dheddig kasta mid ayaa laga soo qaaday ayaa xayndaab halkan ah ku kala xidh-xidhan. Dadka kuwa aan magaallada ka bixin amase aan miyi waligood arag xiise gaar ah ayaa ay u samaynaysaa meeshani. Ka miyi hore usoo arkay isaga waxa hubaal ah in uu xusuuso hore dib usoo mir kacayo. Miyi, haa miyiga yaraantaydii aad ayaa aan u tagi jiray laakiın duurjoog badan oo waligay aannan arkin ayaa halkan ku xeraysan. Deegaanka iyo dabeecadda quruxda leh  oo aan aad u jeclaa awgeed ma aqaan goor aan dhaqaaqay, waxa aan is arkay anoo dhex taagan badhtankii beerta xayawaanka oo masaafo kooban ii jirtay markii hore. Duurjoogta inta aan magacyadooda gartay iyo inta aan maleeyay, waxa boqol jeer ka badan magac dhabis daaye inta aan meelba u qaadi waayay. Waxaa aan is weydiiyey xayawaanku haba danbeeyee, inta geed ee aan iyagana magacaabı karo. Dhan kasta ka marayoo toban ma gaadhan iyana.

Goorma ayey nafta iyo deegaanku kala xidhiidh furtaan? Adiga miyaanu ahayn qofkii aadka u jeclaa dabeecaddu. Meeliba meel ka daran shimbiro qurux badan ayaa iyaguna ku dabaalanaya qabatino yar yar oo biyo fadhiyaan. Shimbirriba tii ay ka ma muuqa roonayd ayaa halkan lagu hayaa, qaarkood dadka kama baqayaan oo agtaada ayey isa soo taagayaan. Mansha Allah! Daqiiqaddo kooban oo aan taagnaa kadib waxa aan helay xasilooni iyo il doogsi aan xad lahayn.

Ilwaad oo hawlaheedii soo dhammaysatay ayaa dhinacayga soo istaagtay. Qudheedu daawashada duurjoogta iyo shimbirraha ayey la dhacsan tahay, dhankayga ayey soo fiirisay waxay i weydiisay magacyada duurjoogta qaarkood. Dhawrkii aan magacyadooda garanayey ayaan tilmaan iyo magacdhab isugu dhafay, iyadu se way i fahansantay, kuwa aanan magacyadooda garanayn bay i weydiinaysaa;  “Ma aqaano kuwan, hore umaan arkin” “Haye oo haddiiba aanad arkin dugsiga kuma aad dhigan  miyaa” ayey si diiran iigu soo celisay. Dugsigaa! Mayee waan ku dhigtay oo magacyo badan waan qaybay laakiin magaca iyo muuqa islama doonan karo’e adigu ma kasaysaa Ilwaadeey? Haa, dabcan waxaan garanayaa in badan. Anigu shakhsiyan waxaan ahay qof deegaanka aad u yaqaan, duurjoogtana in badan ka bartay waana sababta aan u doorbiday in aan ku biiro kuliyadda beeraha iyo xanaannada xoolaha. Qofka iyo bay’addiisu haddii ay is baran waayaan sow inay kala  hayaamaan gar maaha!? Nacam walaal, waxaa tahay qof fiican oo ku dayasho mudan runtii.

İga wale Ilwaad waa ka dhab; durtaba waxay bilowday in ay i kala barto ugaadhii  badnayd ee goobta joogtay magacyadoodii. Kani waa Biciid, labkiisu waa Saryan, dheddigeedduna wa Gosol, Tanna waa Garanuug labkeedu waa Liig, dheddigeedduna waa Tingaax. Taasi waa Gorayo labkeedu waa Haldhaa/Goray (Goray Haldhaa). İnta ay casharka i siinayso iyadu, anigu waxaan leeyahay laba qalbi, haa mid iyada ka guraya barashada duurjoogta oo haye iyo hawraarsanta haya iyo mid aan isku waydiinayo goorta ay magacyadan sidaas u baratay iyo inta ay ku qaadatay barashadoodu.

Bilicda-san ee rabbi ku galaday Ilwaad waxa weheliya maanta jewi qurux badan, sankayagana waxa laydhi si xidhiidh ah ugu soo ridaysaa neecaw udgoon, rays, hawo macaan iyo goob cagaaran ayaa aannu tamashlaynaynaa, ma qiyaasi karo dareenkayga, waxa kaliya ee aan ka werwersanay in intaas aan dib iskula heli doono mar danbe.  Bal suurayso adigu jawigaas, haddii aad dhex joogi lahayd sidee dareenkaagu noqon lahaa? Jawi jacayl un iga dheh, malaha waa kii Cilmi Boodhari, iilka dhigay Qaysk iyo Laylana iilkooda meel ka wada qoday.

Ilwaad malaha in ay macallimad noqoto ayey ku wacnayd. Dersi aannan noloshayda qaadan ayaa ay i siisay maanta, iinsaanku in uu deegaankiisa ku tiirsan yahay ayaa aan ogaaday, xeel dheerida aqoonta deegaanka iyo siday uga horayso culuunta kale oo dhan baan arkay.

Socod iyo sheeko wadaag ah oo iskugu kaayo duba dhacsan baannu kaga soo baxnay jaamacaddii, waxay iiga mahadcelisay sida wanaagsan ee aan uga caawiyey halkii ay u socotay. Guddoon wanaagsan kadib waxa aan ka codsaday in ay lambarkeeda i siiso, waxa aan marmarsiyo ka dhigtay in aan arday ugu noqon doono cilmiga deegaanka ee ay cabqariga ku tahay. Hore ayey iiga yeedhisay lambarkiina. Haye walaal iyo waa inoo nooli kulante, magacayguna waa Cali ee anaa kusoo wici ayaannu ku kala dhaqaaqnay. Dhankii gaadiidka dadweynaha ayey u jihaysatay. Waan ka daba yimid “Ilwaad gaadhi ayaan wataaye ma ku sii turaa”ayaa aan ku yidhi. ”Maya walaal waan dhawahay aad ayaad u mahadsantahay” ayey si kalsooni ku dheehan tahay ii tidhi.

Kalgacayl aanan garanayn goorta uu i haleelay ayaa igu soo mirkacaya, waxaad moodaa inuu hore lafta iyo dhuuxa igaga jiray oo caawa un iga soo dhex toosay. Naftayda ayaan hoos ula hadlayaa intaa. Acuudu Bilaah! Waar ileen dhaaxaad inan qurux badan aragtaye, jacaylka aad sheegaysaa ma xiise wax dhaafsiisan baa! Imisaa markii aad muuqeeda aragtay ee aad hunguri iyo hurdaba uga haajirtay, toddobaadna haasaawisay xiisihii kaa dhammaaday. Waxa aan sidii cashar la xiftinayo ugu celcelinayaa lambarkii Ilwaad oo ay naftaydu iyadii moodaysaba. Ma garaacdaa tolow imika? Aad garaacdide maxaad weyddiin doontaa? Dee ma wax aan waydiiyaan waayayaa saw ugaadhiiba wax ka su’aali maayo. Waar adigu garaac uun wuxuun baad ku odhane. Faalooyinkaa waxa ila lafo-guraysay naftaydii, ku qanacday se inaan waco, wax aan odhanayaa ha danbaysee.

Dhiiiiiidh, Dhiidh, Dhiiiiiiiiidh..........., haddiiba uu wax yar un dhacayba waa la qabtay, “Helloow“, “Haa Ilwaad”, “Hee; waa ayo”, “Walaal waa Cali-inankii jaamacadda aad isku barateen. “Haa sax Cali miyaa? soo dhawoow walaalo, saw kan maaha lambarkaagu?” haaheey walaal ee hadda kaydso ileen mar danbe ku odhan maayo waa hebelkii halkaase, Hhhhhh...... kaftan iyo hadalo kooban kadib is nabad galyeynay.

Cajab! Hadda imtixaan ayaan berrito gelayaa, kasii darane waa imtixaan afka ah haddana igama qasna oo waanigaa dayaxa iyo xiddigaha daawanaya sidii oo aan  Ilwaad ka dhex dheehanayo.

Sannad; toban sanno u dhigmaayey ayaa caawa is barashadayadii laga joogaa, maanta ayaa aniga jaamacadda iigu dambaysa laakiin Ilwaad saddex sanno oo kale ayey hayaanka waxbarasho sii wadi doontaa. Wehelkaygii ayey tabi doontaa, waxaan u ahaa dhiirigeliye fiican, farxad sameeye furfuran, arday iyo macalin wax kala korodhsada inta ay wada joogaan.

Sannad kasta dhawr dalxiis oo aanay cid nagu wehelin ayaannu galnaa, fasaxyadana waxa aannu u balanaa in aannu gaadhi wada raacno. Boorama ilaa Hargeysa waannu isa soo raacnaa iyadu se ilaa Sanaag ayey u sii dhaaftaa. Boorama waa magaalo aan aad u jecelahay, waxa aan u aqaanaa baradii kalgacaylka, inaan maalin ka tago ma jecli, fasaxu sannado ayuu ila noqdaa waana sababta aan sannad walba ardayda uga soo  horayn jiray. Jacayl aannu jileyaal ka wada ahayn muddo dheer kadib waxa aannu go’aan ku gaadhnay guur iyo in aannu guri islaam yagleelno.

Wakhtigu waa hilaac ordaya oo sida giraanta intaa is gurayee, Ilwaad tacliintii u soo dhammaatay aniguna shaqo yar oo aan sidaas u macaash buurnayn ayaan helay. Qof hadda jaamacad ka soo baxay in uu si sahlan shaqo u helaa way adagtay, Ilwaad se hal-abuurnimo ayay u dhalatay oo durba si fudud ayaa ay suuqa u gashay shaqana u abuuratay. Dabeecadda oo ay aad u jecelayd awgeed sannadkii saddexaad markii ay maraysay ayaa ay beer yar hindistay, beerta Ilwaad waxa ku taala dhir kala duwan, ugaadh dhawr nooc ah ayaa sidoo kale lagu dhaqaaleeyaa.

Hiil iyo hoo wixii aan ku tari karayay waan la garab is taagay, Alla mahadii hawshii wa aay u tisqaaday. Iliiladdo yar yar oo biyo ah ayaa dhex qulqula, dhir waaweyn oo hadhac ah ayaannu kusoo abqaalnay, ubaxyo midabo badan ayaa laamaha isa sudhay, shimbirro codad kala duwan ku heesayaana waxay kaga gaadhan yihiin hareeraha, lulanka ay laydhu samaynayso ee laamaha iyo jiiqda shimbiraha geedaha saaran ayaa aad maalin oo dhan ku xasilaysaa. Dadka waxay u tahay kaliya beer, annagu se baradii jacaylka ayaa aannu ula baxnay. Waayo waayo iyo maanta!

Waa subax shaqeed, waxa aan ku suganahay goobtii shaqada, jawigu aad buu u degen yahay, daruuro is hirdiyaya ayaa cirka ku lingaxan, fadad cadaan ah ayaa dhan kastaba kasoo kacay, dhibic roob ayaad modaa in ay waxogaa ka dib dhagagac layn doonto, naftu socod tamashle ah ayey rabtaa. Waxaan qaatay fasax saacaddaha kooban ee ka hadhay shaqada,  waxaan toos u abaarray beertii jacaylka, oo aan ku ogahay Alle ha daayee mataantaydii jacaylka. Qorshahaygu waa in aannu caawa arrintii guurka oo aannu hore dhawr goor usoo hadal qaadnay meel saarno. Ilwaad aqoon fiican ayaan u leeyahay, in laba qof dabci ahaan isku bartaanna waanu is naqaanay, waxa ay jeceshahay iyo waxa ay dhibsataba si fiican ayaan uga dheregsanahay.  

Ma aha qof uu hodo dhal-dhalaalka adduunku, dhalanteedkana run ma moodo, waa dhabeel Alle tiqaan ah, dhisme jidh oo ay dhibirsami u dheertahayna Alle waa ku galaday, dhan kasta oo aad ka eegtana waa qof naf loo huri karo oo hoy iyo lala wadaagi karo hadhuub. Kalsooni buuxda ayaan ka haysta nafteeda, wax kasta oo aan ula tago waxaan aaminsanay in aanay maya kasoo celinayn.

Waxaan soo gaadhay beertii, bariido iyo boholyaw kalgacal isku qaabilnay, ujeedkii socodkaygana u sheegay. Haye! İn ereyo diidmo ah aad maqashaa way adag tahay, waliba in qof aad kalsooni weyn ku qabto aad ka maqashaana way kasii adagtahay. War aanad filayn iyo falaadhiba way kaa nixiyaane, warcelinta igaga timid Ilwaad  waxay noqotay mid aanan habeenna ku seexan, subaxna kusoo toosin. Waxay waydiisay lacagta aan haysto ee aan ku rabo, waan u sheegay wixii awoodayda ahayd, reerka aan rabo in aan yagleelana dhismihiisa kafaynaysa. Way u cuntami wayday Ilwaad lacagtii aan u sheegay, waxay ii sheegtay in aan ula yimaado lacag toban jeer ka badan ta aan haysto. Hore uma rumaysan warkaa Ilwaad oo waxa aan u haystay kaftan.

Tawaawac ay tawstu iga keentay ayaan miciin biday, waxaan la hor fadhiistay ilin, waxaan dib ugu celiyay sheekooyinkayagii hore, uma dhaadhacsana se oo dhagba jalaq umay siin odhaahahaygii. Waxaan weyddiiyey waxa haddii aanay jeebkayga oo ay ka war haysay waxa kusoo dhaca ku qanacsanayn iila haasaawaysay. Si dheeldheel iyo dhayalsi leh ayey iigu warcelisay in ay sugaysay inaan maal tabcado, dibada u dhoofo, daarro soo dhisto, imika se nolosha aan ka sheekeynayaa rafaad uun noqonayso oo aanay igu galayn. Habeenna in aan waddankayga ka haajiro kulama aan kaftamine, riyadan beenta ah tolow halkay ka keentay? Diidmo qayaxan oo adduun xumo ay aabbe u tahay ayaa aan Ilwaad kala kulmay. Aniga oo cagaha jiidaya ayaa aan ka soo huleelay beertii jacaylka oo aan imika u aqaano “Nabar-Jacayl”. Laba todobbaadba iyada oo aanay kasoo wareegin intii aannu Ilwaad sii kala maqnaynba waxa usoo geed  fadhiistay ina-abtigeed oo Kanada kasoo boqoolay. Warkaa maqalkiisu urugo iyo uur ku taalo xun ayuu igu beeray, waxaannu toos u kala irdhownay Ilwaad oo lexejeclo markii hore iga haysay. Miyaan is lahaaba dhayal buu nin kale Ilwaad iskaga guursan. Ciil iyo caloolyaw awoodayda ka baxsan ayaa iga oohiyay, waxaan se nafta ku samir siiyay in qadarka Alle iyo qoraalku sidaas u dhaceen.

Ha guursato, ha i nacdo,  ha iga dal doorsato’e eesha iyo uur ku taalada xanuunka igu reebtay ayaa wax walba igaga daran. Waxa aan noqday rejo laawe, habeen walba waxa aan ku seexdaa in aan aroorta dhanka badda u boqoolo si aan halkaa uga bilaabo safar geeri xun iyo nolol qurux leh mid uun ku dhammaada. Haddana subixii marka aan indhaha kala qaado ayaan foox dabka ku ritaa, naftana ku sabaa ma meel waddankaaga ka fiican baa jirta.

Uur xumada ay i baday Ilwaad  oo kaliya kumay koobnaane ee waxa colaad ka  dhex aloostay aniga iyo haweenkii oo iddil. Ma aqaan goorta ay dhammaan doonto cuqdada aan haweenka u qaaday, mana ogi cida soo afjari doonta ee Alle usoo diri.

Waxaan ku gammaa habeenki anigoo dhagaysanaya, wehelna ka dhigta heesta uu qaado Alle ha naxariistee Fanaankii Maxamed Mooge Liibaan ee ay ereyadeeda ka midka ahaayeen: “Bal maxaan haweenkiyo dumar ugu hiloobaa ama kula heshiyaa,  ugu hagar la’aadaa? Sowtay hilaaciyo ku tuseen hir beennee adiga oo haraad qaba hanfi kugu aroorsheen, hiyigaaga kiciyeen.”

Aheey, ah! aleylahe hir been ah ayey i tustay Ilwaad, markaasay iga haajirtay? Horta ma haynta iyo adduunka ayaa la isku jeclaadaa? Haweenku se ma jacayl bay u guursadaan mise lacag bay u guursadaan? Dee mayee jacayl. Gaw!.Haddii ay jacayl xeeriyaan miyay Ilwaad maanta adduunyo iga door bidi lahay? Haweenka waxa aan is idhi jacaylku waa ka afka uune, uurku lacageeyduu hayaa. Waar waxanoo hadala maxaa i galiyay imika, Acuuddu bilaah. İska aamusayba nin ragga tawaawac looga toolmoonne.


Qore; Nasra Cali Nuux